
Kruudmoes uit Overijssel
Kruudmoes is een streekgerecht uit Salland (Overijssel) met als hoofdbestanddelen: gort, karnemelk, spek, rookworst, rozijnen en verse kruiden. Aan de toevoeging van het “kruud” in het recept heeft de kruudmoes zijn naam te danken. Kruudmoes wordt zowel warm, lauw als koud gegeten.
Vroeger werd kruudmoes gebruikt om de hardwerkende boeren op het land tussen de middag van een goede, stevige en voedzame hap te voorzien. Tegenwoordig is kruudmoes nog in de zomer verkrijgbaar op de Bottermarkt in Raalte. Het is een gerecht voor de echte liefhebber.
Met dank aan Mardi Oortwijn voor het delen van dit recept.
Voor 4 - 6 personen
Benodigdheden
- grote kom met deksel
- kleine kom
- pan met inhoud van minstens 5 liter
- houten lepel
- snijplank met scherp mes
Ingrediënten
- 350 gram gort (geen snelkook)
- 250 gram rookspek
- 1 rookworst
- 250 gram gewelde rozijnen
- 4 takjes kervel
- 4 takjes kruizemunt
- 2 liter karnemelk
- 2,5 liter water
Voorbereiding
Doe de gort met het water in de kom met deksel. Laat de gort een nacht weken in het water.
Bereiding kruutmoes
Breng in de pan de gort met het weekwater aan de kook. Zet zodra de gort kookt het vuur klein en laat de gort 2 uur zachtjes doorkoken, roer af en toe goed door.
Wel de rozijnen 10 minuten in een kom met water en laat ze uitlekken. Voeg de rookworst en de rozijnen toe aan de gort en laat alles nog een uur op laag vuur onder regelmatig roeren zachtjes doorkoken. Snij het spek in dobbelsteentjes, haal de worst uit de pan en snij deze in plakjes. Doe de worst en het spek terug bij de gort in de pan. Snij de kruiden fijn en voeg toe aan het gortmengsel en laat alles goed doorwarmen. Zet het vuur uit en voeg, nadat de kruudmoes een beetje is afgekoeld de karnemelk al roerend toe, zo voorkom je dat de karnemelk gaat schiften.
Serveer de kruudmoes in diepe borden en geef er stroop bij.
Tip
Gort is in de supermarkt verkrijgbaar, dit is vaak de snelkookvariant en minder geschikt voor kruudmoes. Ik heb de gort voor dit gerecht gekocht in onze plaatselijke natuurvoedingswinkel.
Mijn tante en oom woonden in raalte als kleine jongen ik was een jaar of 8 ik ben nu 67 waren wij op visite . Rond etens tijd zat de hele familie aan tafel , we waren met een man of tien.
Er kwam een grote pan kruudmoes op tafel als hongerige wolven storten zij zich op de kruudmoes
Ik kreeg ook een bord, vol verwachtig stak ik de volle lepel in mijn mond nu 60 jaar later krijg ik nog kippenvel god allemachtig wat was dat smerig ik heb nog nooit zo iets goors gegeten wat was dat culinaire vulles. Het schijnt en streek gerecht te zijn in overijsel gelukkig woon ik in noord holland.
Ik kom van Fortmond en mien Mo kwam uut Broekland (gem. Roalte). De Sallandse kruudmoes is ons met de paplepel in e geven. Iej kun ut warm of kold eet’n. En als de panne nog half vol was ging d’r de volgende dag een lieter karnemelk in en het was weer feest an toafel. Ik vind het gewoon lekker
In ABN
Ik kom uit Fortmond( Olst-Wijhe) en mijn moeder kwam uit Broekland ( gem. Raalte). De Sallandse kruudmoes is ons met de paplepel ingegeven. Je kunt kruudmoes warm of koud eten. En als de pan nog half vol was, ging er de volgende dag een liter karnemelk bij en het was weer feest aan tafel. Ik vind het gewoon lekker😋
Mooi verhaal. Dat heb ik met erwtensoep en vis. Smerig.
Kruudmoes, de een doet er een moord voor, zoals ik. De ander walgt ervan. Mijn zoon omschrijft het als een maaltijd die al eerder door iemand anders genuttigd is geweest.
Hahaha wat komiek ! Dat snap ik goed hoor !
Mij is altijd verteld dat de naam kruutmoes is ontstaan omdat ze vroeger gort kruut noemden. Lijkt me ook meer logisch want maakt de Mies van gort en niet van de kruiden die je toevoegt.
Per streek en zelfs per gezin is de kruudmoes net even iets anders. Zelf kom ik uit omgeving Apeldoorn, en van huis uit werd de kruudmoes gemaakt eerst de ribbetjes gaar gekookt, daarna werd de gort gekookt in de vleesbouillon zonder de ribbetjes, zodra de gort de vocht begint op te nemen, werd eerst een klein beetje gewone volle melk toegevoegd, om het schiften van de karnemelk te vermijden, en beetje bij beetje 2 a 2,5 liter karnemelk gedurende kooktijd toevoegen. Tijdens het koken gingen bij ij thuis in plaats van rozijnen, gewelde bruine bonen erin gedaan en later de spek gaar koken. Op laatst gingen de kruiden ( bruune berend, karvel, jonge blad van de brandnetel, jonge blad van de peerdebloem ), rookworst en de ribbetjes zonder bot, in stukjes.
En bij mij thuis werd en wordt nooit gegeten met stroop of andere zoetigheden.
Ook werden geen rozijnen toegevoegd, de bruine bonen waren de vervanging, waardoor de kruudmoes ook minder zoet maakt.
Eigenlijk was kruudmoes bij mij thuis een gerecht die de eerste verse vitaminen bevatten na de winter, tevens waren voor veel boeren ook de tijden dat men aan het werk moesten op het land. Het maken van kruudmoes was wat tijdrovend, echter het is een gerecht die zowel warm als koud te eten is, en voor een langere tijd ook houdbaar zonder goede koeling en werd vaak meegenomen naar het land of werkplek.
Voor de oorlog werd dat vaak in combinatie gegeten met oud of uitgedroogd brood.
Bij mij in de streek waren ook gezinnen, die luie wieven kruudmoes werden gekookt,
dat is alleen maar beetje opgewarmde karnemelk met kruiden, met een beetje geluk is nog een stukje worst of spek te vinden. ( dat is ook niet smakelijk en wordt ook niet voor niets luie wijven kruudmoes genoemd ).
Met kruudmoes is het zo, je vindt het lekker of helemaal niet. Er is geen tussenweg.
Paul,
Dank voor deze toelichting. Heel mooi om uw variant te ontdekken.
Kruutmoes met ribbetjes en bruine bonen is geen kruutmoes. Het werd toegevoegd om de smaak aan te passen.
De echte kruutmoes is enkel gort, karnemelk, rozijnen, krenten en kruiden..
Gr De keurslager.
Dit noemden ze bij ons arme lui kruudmoes, rozijnen waren duur en bruine bonen waren voldoende voorradig uit eigen tuin.